بحث علمی برای یک واحد مسکونی « خانه » - قسمت سوم – تقدیم به شهرداری بهبهان

خانه از دید هنری

اگر بخواهیم مسئله را در راه صحیحی هدایت و بررسی کنیم خانه بایستی بصورت یک هنر از جانب آرشیتکت ها و هنرمندان مربوطه مطالعه شود و نه از طرف کسانی که اسماً از مسئله چیزی شنیده اند و یا از جانب مردان فنی که دارای ظرافت هنری بوده و تمایل به حل مسئله تنها از یک نقطه دید داشته و اهمیتی برای عامل زیبایی ( عامل مشخص کننده و نه دنباله رو در عمل خلق کردن ) در بحث خانه قائل نیستند . صحیح نیست گفته شود که هنر در طراحی خانه امروزی ضروری نیست ( قصد ما طبیعتاً ارگانیسم فعال ، کامل و مانند یک اثر هنری در زمان ما می باشد ) عده ای که منکر ضرورت هنر معماری در خانه هستند با چنین عقیده ای هر نوع ایده عقب افتاده و زشتی را قبول کرده و به مردم تبلیغ می کنند ( اگرچه این خانه ها عملاً و از نظر اقتصادی نقص نداشته باشند ) از ظواهر انسانی و اجتماعی و از هارمونی لازم و بنابراین از آن زیبایی و جذابیت و گرمی که خانه می بایستی از ترکیب ساده و هارمونیک فضاها حفظ و رنگ های خود بدهد سهمی ندارند .

مسائل تاریخی ( محیطی و فردی )

جنبه های ویژه ای را در بردارند که می توانند مشخصات ملی منطقه ای یا شخصی را برای یافتن یک راه حل مشخص معرفی کنند . توجه به این موضوع جالب است که مهندس معمار مدرن از نقطه نظر جهت یابی و نظم اجتماعی با طی دوره ای طولانی تمام افسانه های محلی را منهدم ، مسئله خانه را در جهت ارزش های اساسی و حقیقی و انسانی آن سوق داده و دیگر تنها بصورت مسائل مالی نبوده بلکه جنبه دنیایی دارند . در بحث اساسی ترکیب و زیبایی در خانه دو جریان مختلف نسبت به آنچه در بالا ذکر شده بوجود آمده است که عبارتند از :

خانه بر اساس شکل سیمتریک و خانه بر اساس شکل آزاد .

خانه بر اساس شکل سیمتریک : بحث های پلانیمتریک و مربوط به حجم در مکاتب معماری کلاسیک را تعقیب می کند . اولی ( خانه های یونان قدیم ، بمبئی و رنسانس و نئوکلاسیک ) منطقی به فرم هندسی شدیداً سیمتریک و مبتنی بر تئوری مشخص شده قبلی که چه در روش های مربوط به زندگی دسته جمعی و چه در مباحث اساسی تبعیت از اصلی را می کند که منعکس کننده روحیه کلاسیک تعمق و مطالعه در بطن مسائل و دارای تمایل کم به حرکت و معتاد به دفاع در مقابل حملات از خارج می باشد .

خانه بر اساس شکل آزاد : مسائل مربوط به معماری انگلیسی و آمریکایی را . دومی ( خانه های دهقانی انگلیسی و آمریکایی ) طبیعی ، غیر منظم ، غیرسیمتریک ، دینامیک و قابل حدس منعکس کننده آزادی در خلق و در مباحث اساسی فرار از اصول بنیان شده قبلی مربوط به پلان و فضا و منعکس کننده روحیه فعال و آزادی بدون حد مهاجر آمریکایی است که نه پایبند به سنت های تاریخی و هنری و نه پایبند به موانع مخصوص محیط و بنابراین آزاد در درک مسئله خانه مانند یک مسئله کاملاً فنی ، عملی و مانند حفاظ موقتی و نه قطعی می باشد .

عوامل تاریخی ، محیطی و روانشناسی می توانند به ما بهتر مفهوم و روحیه این دو بحث مختلف و در عین حال مشترک از نظر دید اجتماعی یکسان و عملی معماری را بفهمانند . بنابراین می توانیم نتیجه بگیریم که در فرم پلانیمتریک و انعطاف پذیر ترکیب یک خانه باید راهی تعقیب شود که با نقطه عزیمت از معلومات قبلی عمومی ، تمایل به معماری سیمتریک قدیمی و معماری آزاد انگلیسی و آمریکایی ملحوظ گردد . بجاست گفته شود که بحث معماری سیمتریک امروزه یک عامل منفی برای راه حل های منطقی مسئله ساختمان چه از نظر جای دادن اِلِمان ها و چه از نظر ترکیب آنها به حساب می آید ولی از نقطه نظر اقتصادی داشتن یک اساس منظم و ساده کاملاً منطقی است ( چه از نظر پلان ها و چه از نظر حجم ها ) بعلاوه آشکارا بنای فرم مربع مستطیل یا مربع همیشه با صرفه تر از یک فرم غیرمنظم خواهد بود .

ملاحظات عمومی

نسبت به مسئله خانه اختصاصاً بر روی دلایل اجتماعی که کمابیش همه جا شبیه به هم هستند قرار گرفته است .

دادن یک مسکن کافی که در آن رعایت بهداشت شده و فعال ، زیبا و جذب کننده باشد به همه بصورت حداقل و مجهز به مینیموم ضروریات در سرویس ها و تأسیسات ( حمام ، دوش و وسیله گرم کن مناسب ) شعار برنامه مسکن باید باشد و این بایستی بطور یکسان برای منازل شهری و منازل دهقانی که نبایستی بصورت زاغه و دخمه بلکه بصورت علائمی از تمدن یک اجتماع در حدی که برای منازل شهری در نظر گرفته می شوند باشد .

مسائل تکنیکی و اقتصادی

انتخاب مناسب از نظر سیستم ساختمان و چه از نظر مواد و مصالح ساختمانی و اِلِمان های نازک کاری مناسب از نظر دید استاتیک ، اجرای ساده یک ساختمان را بطور کلی مشخص می کنند .

مسائل و شرایط اقلیمی یک محل

جهت خانه ها را به جهات اصلی ( شمال ، جنوب ، شرق و غرب ) مشخص می سازد . اطاق خواب در طرف شرق ، اطاق نشیمن و نهار خوری در ضلع جنوب و جنوب غرب و سرویس ها در شمال ، تعبیه پنجره ها یا قسمت های باز ساختمانی به نحو جلو آمده نسبت به جدار خارجی بر روی نماهای واقع شده در سمت شرق و سایر قسمت های لازم برای آفتاب گیری بهتر ضروری است . مطالعه در اندازه پنجره ها و قسمت های باز ( بطور کلی بزرگ در مناطق گرم ، کوچک در مناطق سرد ) و در نظر گرفتن راه حل های مختلف بخصوص ( تعبیه دیوارچه ها برای حفاظت از باد ، ورودی های مخصوص سرپوشیده و غیره برای حفاظت از اشعه آفتاب در ضلع جنوبی و غربی در مناطق گرم ) بایستی مدنظر قرر گیرند ( دنباله در مقاله بعدی به عرض می رسد ) .

زیبایی خانه

مسئله زیبایی ( استتیک ) خانه به بحث زیبایی عمومی در معماری مربوط است . عللی که فرم گیری و توجه به توسعه زیبایی در معماری را مشخص کرده اند عبارتنداز :

• تغییر شکل اجتماعات ( بحث خانه برای همه )

مطالعات عمیق و منطقی راجع به مسئله خانه به منظور به دست آوردن بهترین راه حل عملی با رعایت جنبه بهداشتی آن و بالاخره رعایت حداکثر جنبه اقتصادی در برنامه های وسیع ساختمانی ، رعایت حداکثر سادگی در ساختمان و جستجوهای جدید به منظور یافتن ارزش های زیبایی بصورت ساده و خالص و حذف تمام جنبه های ضداقتصادی و بیهوده در مسئله ساختمان می باشد .

• پیشرفت های تکنیکی و مکانیکی

تأثیرات استتیکی از نظر مصرف فولاد و بتن آرمه در ساختمان ها ، اثرات بوجود آمدن وسایل جدید و سریع ، حرکت و آمد و شد ، بوجود آمدن فرم های جدید دینامیکی و بیان کننده مخالف با تمام فرم های قبلی ( سنتی و استتیکی ) . بوجود آمدن فرم های نو و زیبا در زمینه طرح های ساختمانی در رابطه با امکانات جدید تکنولوژی ، مصرف مصالح مدرن ساختمانی ( چوب های خم شده ، استفاده از خاصیت الاستیکی فلزها، چوب های فشرده شده ، صندلی ها و مبل های تاشو لینولئوم ، آلومینیوم و آلیاژهای جدید مواد پلاستیکی ، پوشش های مخصوص و غیره )

• انقلاب صنعتی

ساخت و عرضه مبلمان خانه بصورت ماشینی و سریال ، ساخت قطعات و وسایل داخلی خانه توسط هنرمندان و اثرات نفوذ هنری هنرمندانی که برای بهتر کردن جنس محصولات با صنعت همراهی می کنند . عرضه محصولات ساختمانی پیش ساخته ، توسعه و ترقی معماری در جهت اجتماعی مسائل مربوط به تهیه مسکن جمعی افزایش تعداد منتصبین در شعاع عمل صنایع با عواقب و اثرات آن از نظر شهرسازی

• مطالعات علمی

علم ساختمان از نظر محاسبات ، تئوری راجع به خاصیت الاستیکی مواد ساختمانی مطالعات بر روی مناسبات و روابط اِلِمان های مختلف ساختمانی  غیره .

• افزایش تعداد جمعیت و پدیده شهرنشینی

رشد و افزایش جمعیت ها و مهاجرت توده مردم از مکان های کسب و کار با درآمد کم زندگی محقّر به طرف مراکز صنعتی برای به دست آوردن امکانات بیشتری از نظر اقتصادی داشتن یک زندگی متمدن و بهتر ، ساده کردن و خالص کردن فرم ها از طریق بررسی معماری قرون وسطی و معماری روستایی نقاش و مجسمه سازی اِلِمان های مربوط به بحث زیبایی در معماری را تغذیه کرده و در فرم و شکل دادن به آن شرکت می کنند .

چاپ شده در شماره 82 مجله نرگسزار بهبهان

منبع : سخنرانی اساتید دانشگاهی