خانه مسئله ایست وسیع و پیچیده که شناسایی فنی ، هنری و اعمال فیزیکی مربوط به آن ضروری می باشد . شناخت مسئله خانه احتیاج به دید روشن نسبت به مسائل جدید و احتیاجات زمان ما دارد و چون یک عمل معماری را فقط موقعی می توان کامل دانست که به نحو متعادل کلیه این مباحث ( که هر کدام اهمیت مخصوصی در رابطه با نتایج قطعی کار دارند ) منظور شده باشند .
به این جهت ابتدا باید به قسمت های مربوط به علامت های قراردادی در ساختمان ( علامت های استاندارد شده و یا آنهایی که قابل استاندارد شدن هستند ) ، تمام قسمت های متشکله ساختمانی ، مصالح و مواد ساختمانی ، درها ، پنجره های ثابت و متحرک و غیره و یا جزئیات مهم ساختمانی ، آجر کاری ، سقف ها ، بام ها و پله ها را شناسایی پیدا کرد . در قسمت دوم – تمام مکان های مختلف خانه مسکونی بایستی بررسی شوند به ویژه راه حل هایی برای نحوه کار اِلِمان های اصلی خانه انتخاب و تجزیه و تحلیل و مطالعه گردند .
بدین ترتیب برای آشپزخانه شناسایی ارقام مربوط به اشغال سطح بوسیله وسایل آشپزخانه ( ظرفشویی ، جا ظرفی ، اجاق گاز ، کابینت ، یخچال فریزر ، میز غذا و غیره ) لازم هستند که در رابطه با ساختمان و شماره افراد متشکل خانواده به نحو ساده می توان سطح لازم برای آن را به دست آورد. به همین ترتیب برای اطاق خواب ها اِلِمان های مختلف عبارتند از تختخواب و پاتختی کوچک کنار آن ، کمد لباس ، امکاناً یک دراور ( کمد ) متشکل از کشوهای مختلف ، میز تحریر ، صندلی ها ، مبل و غیره ) و برای حمام ها دوش ، وان ، روشویی ، توالت فرنگی و امکاناً بیده و غیره اِلِمان هایی هستند که بایستی مورد مطالعه قرار گیرند .
کمپوزاسیون یا ترکیب خانه یعنی بررسی و مطالعه مکان های متشکله خانه که زیبایی آن در نظر گرفته شده باشد و توجه به اینکه موفقیت در طرح یک پروژه عبارتست از ایجاد تعادل کامل همه جانبه بین این عوامل بدون برتری دادن یکی نسبت به دیگری . برای سقوط نکردن در راه حل های متناقض و یا غیرقابل حل بایستی علاوه بر اصول مخصوص ( جنبه های مسئله ) خانه را به نحو اساسی از نظر وضع اجتماعی ، تاریخی و مکانی که از ملتی نسبت به ملت دیگر و مکانی نسبت به مکان دیگر و از هر شخصی نسبت به شخص دیگر تفاوت می کند ( استیل بنا ) مدنظر قرار داد .
اعمال مفیدی که خانه انجام می دهد جواب منطقی و عملی قسمت های مختلف آن در برابر اعمالی است که انسان بطور روزانه و دوره ای در خانه انجام می دهد . این اعمال توزیع و جای گذاری دقیق مکان های مختلف خانه نزدیک به هم و موقعیت منطقی و منظم تمام اِلِمان های دیگر ( در ، پنجره ، قسمت های ثابت و متحرک ساختمان و مبلمان داخلی آن و غیره ) می باشد که متعاقب آن زیبایی ساختمان مشخص می شود .
می دانیم که نظر به رابطه اعمال انسان با هم ، آشپزخانه بایستی نزدیک اطاق ناهار خوری ( پختن و خوردن ) سالن ناهار خوری نزدیک اطاق نشیمن ( خوردن و استراحت کردن ) ، پله ها برای خانه های دو طبقه و یا بیشتر ، اطاق مطالعه ، سالن یا اطاق نشیمن نزدیک ورودی ، حمام نزدیک اطاق های خواب ( خوابیدن و شستشو کردن ) ، گروه سرویس های بهداشتی نزدیک اطاق های خواب و آشپرخانه نزدیک ورودی باشند ( جمع تأسیسات ) .
از مطالب اساسی بیان شده در بالا مربوط به اعمال هر اِلِمان ، نزدیکی و فرم گیری مکان های مختلف خانه بوجود می آیند که در سه دسته اساسی می توان آنها را تقسیم بندی کرد :
- بخش روزانه خانه یا قسمت مورد احتیاج دسته جمعی افراد خانه شامل اطاق های نشیمن و ناهار خوری
- بخش شبانه یا قسمت مورد احتیاج فردی عبارتست از اطاق های خواب ، حمام ها ، توالت و روشویی
- سرویس ها شامل آشپزخانه و متعلقات
گروه اول : معرفی کننده خانه و بنابراین دارای اهمیت زیادی هستند .
ورودی می تواند قسمتی از سالن نشیمن بوده ( راه حل قابل توصیه حتی برای بعضی از خانه های به اندازه مینیموم ) و مرکب از قسمت انتظار و رختکن می باشند .
رختکن در خانه های اعیانی می تواند بصورت یک محیط واقعی و شامل سرویس بهداشتی هم باشد . برای خانه های ارزان قیمت تنها رختکن کافی است که بایستی حالت خود را از گنجه برای آویزان کردن لباس که نازیبا و بصورت نمایش لباسهاست بعنوان مکانی که در نگاه اول حس نظم و خوش سلیقگی را بدهد تغییر یابد . درحالیکه ورودی مستقیماً به اطاق نشیمن منتهی گردد بهتر است که سطح مشخص و محدودی برای آن درنظر گرفته شود که بوسیله پرده یا پاراوان بصورت ثابت یا متحرک این محیط را مجزا و در عین حال می تواند بعنوان رختکن یا جای لباسی هم از آن استفاده شود .
از نظر حجم مکان نشیمن درحالیکه سطح بیشتری را دارا می باشد ترکیبی است از وحدت بین سالن ، اطاق مطالعه ، اطاق بازی و اغلب حتی نهار خوری بایستی دارای ارتفاع بیشتر نسبت به مکان های دیگر باشد . فضاها و حجم ها علاوه بر رابطه مستقیم با مسئله زیبایی و پسیکولوژی ( روان شناسی ) به مسئله اقتصادی هم وابسته هستند اغلب نه تنها در خانه های مجزا یا منفرد بلکه حتی در خانه های چند فامیلی ردیفی ( خطی مرکب از یک یا چند طبقه ) با عالی ترین راه حل ها و فرم های انعطاف پذیر از داخل بایستی بررسی و مقابله شوند .
اما در شرایط فعلی و با وضع فعلی قوانین ساختمانی و بهداشتی که ارتفاعات تثبیت شده ای را برای مکان های مختلف خانه نشان نمی دهد و به دلایل اقتصادی ، اجرای راه حل بالا دائر بر در نظر گرفتن اختلاف ارتفاع ، در اِلِمان های مختلف داخلی خانه چندان منطقی نیست .
گروه دوم : بخش شبانه خانه یا اطاق های خواب و حمام ها (سرویس ها ساده بوده و بنابر اهمیت آپارتمان یا منزل اعیانی متعدد هستند):
اطاق نشیمن بوسیله یک دهلیز ( در خانه های ارزان قیمت ) و یا در ارتباط با ورودی می باشند . حمام می تواند بین دو یا چند طبقه بوسیله دهلیز قرار گرفته و یا در ارتباط مستقیم با آنها باشد . توالت و دستشویی از سرسرا ( هال ) بوسیله یک فضای اضافی مجزا شده و یا از سرسرا بوسیله محل روشویی جدا خواهد شد . در بعضی مواقع روشویی از توالت بوسیله تیغه دیوار اضافی در جلوی توالت جدا خواهد شد . حالت دیگر جای دادن این مکان ها در حد انتهایی راهرو می باشد .
گروه سوم : سرویس ها
قبلاً گفتیم که آشپزخانه بایستی نزدیک سالن ناهار خوری یا در ارتباط با آن بوسیله یک آبدارخانه ( office محل مورد لزوم در خانه های اعیانی و یا آشپزخانه تمیز و کثیف به گفته عامیانه و امروزی ) باشد که تعبیه آن برای جا دادن مواد غذایی و ممانعت از رسیدن بوهای احتمالی که اغلب در جوار اطاق ناهارخوری حس می شوند ضروری است .
به علاوه در این قبیل خانه ها لازم است ورودی مستقلی برای مستخدمین نزدیک مکان های سرویس در نظر گرفته شود که یا مستقیماً به آشپزخانه و یا در ارتباط با دهلیز و یا متعلقات آن بنا بر درجه اهمیت خانه راه یابند بعلاوه برای مستخدم یک اطاق با دستشویی ، توالت ، دوش ، اطاق اطوکشی ، رختکن و غیره در نظر گرفته می شود و گروه سوم در طبقه دوم و یا احتمالاً در طبقه سوم جای خواهند گرفت .
برای توضیحات بیشتر و طرح مسائل مهمتر در قسمت دوم توضیح خواهیم داد .
چاپ شده در شماره 80 مجله نرگسزار بهبهان - مهر و آبان سال 1396
منبع : سخنرانی اساتید دانشگاهی
